Wat zit er eigenlijk in plantaardige supermarktmelk?

Je staat voor het melkschap in de supermarkt en ziet een hele rij pakken plantaardige melk. Op de verpakkingen staan mooie plaatjes van amandelen, haver of soja. Woorden als "natuurlijk" en "plantaardig" geven je een goed gevoel over je keuze.

Maar wat zit er nu eigenlijk in zo'n pak? Ik wilde dat voor mezelf uitzoeken toen ik merkte dat de smaak en textuur van kant-en-klare plantaardige melk zo anders was dan wat ik zelf maakte.

Wat ik ontdekte was de reden waarom ik Mylky ben begonnen: om mensen de mogelijkheid te geven snel hun eigen plantaardige melk te maken, zonder toevoegingen en met minder verpakkingsafval.

Het percentage dat je moet kennen

Hoeveel van het hoofdingrediënt zit er eigenlijk in plantaardige melk uit de supermarkt?

De cijfers:

• Sojamelk: gemiddeld 7% soja
• Amandelmelk: gemiddeld 4,5% amandelen
• Haver-, rijst- en kokosmelk: vaak 2-3%

De rest is voornamelijk water, aangevuld met diverse toevoegingen om structuur, smaak en houdbaarheid te bereiken. Dat verklaart meteen waarom de smaak zo anders is dan wanneer je het zelf zou maken.

Suikers: ook in "ongezoete" varianten

Een veelvoorkomende verwarring ontstaat bij havermelk. Op het pak staat "ongezoet", wat technisch klopt - er is geen suiker toegevoegd. Maar tijdens de productie wordt het zetmeel in haver omgezet in maltose, een suiker met een glycemische index van 105. Ter vergelijking: gewone tafelsuiker heeft een glycemische index van 65.

Omdat maltose ontstaat tijdens het proces, hoeft het niet vermeld te worden als toegevoegde suiker. Voor mensen met diabetes of die hun bloedsuikerspiegel willen reguleren, is dit belangrijk om te weten.

Andere namen voor suiker die je tegenkomt:

• Rietsuiker
• Dextrose
• Maltodextrine (glycemische index van 110)
• Glucose-fructosestroop

Als een vorm van suiker in de eerste drie ingrediënten staat, is het product vooral gezoet water met smaak.

Verdikkingsmiddelen en stabilisatoren

Omdat er relatief weinig van het hoofdingrediënt in zit, worden verdikkingsmiddelen toegevoegd voor textuur en stabiliteit.

Xanthaangom (E415)

Dit verdikkingsmiddel zit in vrijwel alle plantaardige melk. Het wordt geproduceerd via bacteriële fermentatie van suiker en zorgt ervoor dat water en vaste stoffen niet scheiden. Al 0,1% kan de viscositeit aanzienlijk verhogen.

Het heeft officiële goedkeuring (E415), maar het blijft een kunstmatige toevoeging die je thuis niet zou gebruiken.

Carrageen (E407)

Carrageen wordt gewonnen uit roodwier en heeft een meer controversiële geschiedenis. Onderzoek wijst op mogelijke problemen:

• Kan darmontstekingen bevorderen
• Verhoogt de doorlaatbaarheid van de darmwand
• Kan het darmmicrobioom verstoren
• Recent onderzoek suggereert verminderde insulinegevoeligheid, vooral bij mensen met overgewicht

De Amerikaanse biologische sector heeft carrageen in 2016 verboden vanwege deze gezondheidsrisico's. In Europa is het nog toegestaan.

Lecithine (E322)

Lecithine werkt als emulgator zodat water en olie zich mengen. Het komt meestal van soja of zonnebloemen. Zonnebloem-lecithine heeft de voorkeur omdat het geen GMO-risico heeft, maar sojalecithine is goedkoper en wordt daarom vaker gebruikt.

Plantaardige oliën

De meeste plantaardige melk bevat industriële oliën zoals zonnebloem- of koolzaadolie. Deze geven een romiger mondgevoel en verhullen het lage percentage van het hoofdingrediënt. Deze hooggeverwerkte oliën zijn rijk aan omega-6 vetzuren, wat bij overconsumptie ontstekingen kan bevorderen.

Houdbaarheids-behandeling en voedingswaarde

Voor lange houdbaarheid wordt supermarktmelk verhit tot 135-150°C (UHT-behandeling). Dit heeft gevolgen:

• Aminozuren kunnen verloren gaan door de Maillard-reactie
• Hittelabiele vitamines verdwijnen gedeeltelijk
• Er kan acrylamide ontstaan, een stof die als mogelijk kankerverwekkend wordt beschouwd

De melk blijft maanden houdbaar, maar de voedingswaarde neemt af.

Een typische ingrediëntenlijst

Neem een willekeurig pak amandelmelk:

1. Water (95,5%)
2. Amandelen (2%)
3. Suiker
4. Tricalciumfosfaat (calcium)
5. Zonnebloemolie
6. Lecithine (E322)
7. Xanthaangom (E415)
8. Carrageen (E407)
9. Vitamines (B12, D2, riboflavine)
10. Zout

Het hoofdingrediënt vormt een klein percentage van het totaal. De rest bestaat uit water en toevoegingen voor structuur, smaak, verrijking en houdbaarheid.

Betere keuzes maken in de winkel

Als je toch kant-en-klare plantaardige melk koopt, let dan op:

Zoek naar:

• Het woord "ongezoet" op de verpakking
• Een korte ingrediëntenlijst (maximaal 5-7 ingrediënten)
• Het hoofdingrediënt hoog in de lijst
• Verrijking met calcium en B12
• Afwezigheid van E407 (carrageen)

Vermijd:

• Suiker in de eerste drie ingrediënten
• Maltodextrine
• Lange lijsten met E-nummers
• Vage omschrijvingen zoals "plantaardige oliën"

Gekoelde plantaardige melk (in het zuivelschap) bevat vaak minder toevoegingen dan houdbaarproducten.

Zelf plantaardige melk maken: de reden waarom ik Mylky ben begonnen

Toen ik eenmaal begreep wat er in supermarktmelk zit, wilde ik een alternatief. Jarenlang maakte ik mijn eigen plantaardige melk, maar het was tijdrovend. Noten weken, mixen, zeven - minstens een half uur per keer.

Die ervaring was de directe aanleiding voor Mylky. Het idee was simpel: plantaardige melk maken moet net zo gemakkelijk zijn als koffiezetten. Geen gezeef, geen gedoe, geen verdikkingsmiddelen. In 60 seconden vers, zonder verpakkingsafval.

Wat je krijgt met zelfgemaakte melk:

• Je bepaalt zelf het percentage van het hoofdingrediënt (5-15% in plaats van 2%)
• Geen chemische toevoegingen
• Geen verborgen suikers
• Minder plastic afval

Wat je moet regelen:

• Calcium en vitamines toevoegen als je dat wilt (verkrijgbaar als supplement)
• De aanschaf van een machine
• Verse melk houdt zich 3-4 dagen in plaats van maanden

Het vraagt een andere aanpak dan pakken uit de supermarkt halen. Maar je weet precies wat erin zit en hebt controle over je ingrediënten.

De kern van het verhaal

Plantaardige melk uit de supermarkt is geoptimaliseerd voor houdbaarheid, prijs en consistentie. Niet per se voor voedingswaarde of eenvoud van ingrediënten.

Die verpakking met natuurbeelden bevat meestal 2-7% van het afgebeelde ingrediënt, aangevuld met water en een reeks toevoegingen. Dat is niet per se gevaarlijk, maar het is wel goed om te weten wat je drinkt.

Je hebt twee opties: kritisch kiezen in de supermarkt met de tips hierboven, of zelf maken met een machine zoals Mylky. Beide zijn valide keuzes. Het hangt af van wat je belangrijker vindt: gemak of controle over ingrediënten.

De volgende keer dat je voor het melkschap staat: draai het pak om. Lees de ingrediëntenlijst. En besluit dan wat bij jou past.